60-lecie Wydziału Elektrycznego

60 lecie Wydziału Elektrycznego PW

 

 Spis treści
Geneza powstania
Okres 1921-1939
Okres 1939-1945
Okres 1945-1951
Okres 1951-1970
Okres 1971-1980
Okres 1980-1981
Nauczanie i specjalizacje

prof. Zdzisław Grunwald, Doc. dr hab. Janusz Jaworski

 

<
WPROWADZENIE

Zwracając się ku przeszłości - próbujemy wyciągnąć wnioski, do wykorzystania ich w rozwiązywaniu problemów współczesności oraz znalezienia właściwych dróg działania na przyszłość. Warto się przy tym odwołać do historii — dla potwierdzenia prawdy zwłaszcza, że w niektórych okresach próbowano nas od tego oduczać.
Gromadzenie materiałów z dziejów Uczelni postulowane było w 1976 roku, na Obchodach 150"lecia Wyższego Szkolnictwa Technicznego w Warszawie. Podkreślono konieczność ratowania tego, co da się jeszcze zachować przed pogrążeniem w niepamięć, w miarę upływu czasu.
O podanie choćby zarysu historii Wydziału występowała zarówno młoda kadra nauńowo-dydaktyczna, jak i studenci, to też Rada Wydziału, przy poparciu Władz Uczelni, postanowiła z okazji 60•lecia istnienia Wydziału opublikować zarys jego historii, Wydawnictwo powyższe obejmuje 11 rozdziałów, opracowanych przez kilkunastu Ko legów, Jego ukazanie się oczekiwane jest w połowie 1982 ra Na podkreślenie zasługuje współudział ponad 30-to osobowego grona Kolegów, absolwentów Wydziału, którzy wykazując patriotyzm wydziałowy, przyczynili się do wzbogacenia materiału historycz negos
Korzystając z powyższego opracowania przedstawiony zostaje niniejszy referat — — szkicowy, niekompletny i zapewne nie pozbawiony szeregu pominięć, tak w stosunku do faktów, jak i do osób. Jednocześnie, biorąc pod uwagę możliwość dokonania przeglądu powojennej działalności Wydziału jako prawie współczesnej — więcej uwagi poświęcono w referacie okresowi przedwojennemu, należącemu już do historii.


GENEZA POWSTANIA WYDZIAŁU

Historia Wydziału Elektrycznego wiąże się ści$le zarówno z dziejami Politechniki Warszawskiej, jak również zrozwojem samej elektrotechniki. Można przy tym wyodrębnić kilka charakterystycznych etapów istnienia Wydziału, począwszy od jego powstania i roze budowy w latach międzywojennych, jak również działalności w okresie okupacji 1939-45r. oraz rozwoju w Polskiej Rzeczyposplitej Ludowej
Nawiązując do rozwoju elektrotechniki, jako samodzielnej dyscypliny naukowej, należy przypomnieć, że dopiero szereg odkryć w początku ubiegłego stulecia przyczyniło się do wyodrębnienia tej dyscypliny z nauk fizycznych. W wielowydziałowych Instytułach Politechnicznych powstawały — przeważnie na Wydziałach Budowy Maszyn Oddziały Elektrotechniczne. Sprzyjało temu zapotrzebowanie na wysoko kwalifikowane kadry techniczne, potrzebne szybko ronvijającemu się przemysłowi oraz następnie jego mechanizacji i elektryfikacji, wprowadzanych w drugiej połowie XIX-go wieku.
Zamiar utworzenia w Warszawie Instytutu Politechnicznego napotykał jednak na sprzeciw rosyjskich władz okupacyjnych. Dopiero usilne starania działaczy Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, z inżynierem Kazimierzem Obrębowiczem na czele, doprowadziły do ukazania się dekretu z 8-90 czerwca 1898 r. — o powołaniu Warszawskiego Instytutu Politechnicznego, imienia cara Mikołaja 'J. W latach 1898-1901 zbudowano (dzięki furduszom społecznym) cztery gmachy a mianowicie: Główny i Fizyki (projektu Stefana oraz Chemii i Mechaniki (projektu Bronisława Rogóyskiego). Właśnie w gmachu Fizyki powstawał przyszły Wydział Elektrotechniczny. Jego zaczątkiem była na Wydziale Budowy Maszyn Katedra Elektrotechniki profesora Georgija Wulfa oraz następnie Laboratorium Elektrotechniczne. W tej Katedrze od 1902 r2 starszym asystentem był inżynier -elektryk Mieczysław Požaryskie Program zajęć na III roku studiów obejmował wówczas wykład z elektrotechniki oraz projekty z urządzeń elektrycznych.i maszyn z elektrycznych. W ramach zajęć z fizyki profesor Wiktor Biernacki wykładał (w 1905rJ fale elektromagnetyczne, a wydana w 1898 r. jego książka „Nowe dziedziny widma" — traktowała już o telegrafie
Rok 1905 i strajki studenckie oraz zamknięcie Warszawskiego Instytutu Politechnicznego, ewakuowanego następrie w 1915 do Rosji, przyhamowały, ale nie powstrzym mały dalszego rozwoju elektrotechniki krajowej, Od 1898 r. działał w Warszawie, przy Sekcji Technicznej Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu — „Delegacja Elektrotechniczna", a powstałe w 1904 r. Koło Elektrotechników stało się w r. 1907 członkiem Stowarzyszenia Techników Polskich, w Warszawie. Działała Sekcja Politechniczna (inż. Henryk Czopowski) w powstałym w 1906 r. Towarzystwie Kursów Naukowych. Coraz wyraźniej uwidaczniał się udział elektryków w życiu zarówno gospodarczym, jak i naukowo-technicznym kraju.
W roku 1914 podjęto prace, dotyczące powołania przyszłej Politechniki, a wzięli w nich udział zwłaszcza inżynierowie — Henryk Czopowski, Stanisław Patschke, Ignacy Radziszewski (z Towarzystwa Kursów Naukowych), Leon Karasiński, Czesław Witoszyń (ze Szkoły Henryka Wawelberga i Stanisława Rotwanda) oraz Wiktor Biernacki i Aleksander Wasiutyński (z Warszawskiego Instytutu Politechnicznego). Postanowiono„ że „Politechnika ma być największą Uczelnią Techniczną, przygotowującą ludzi zarówno do pracy w przemyśle, jak i do pracy twórczej na polu nauk technicznych”. Prac organizacyjnych nie zahamowały wypadki wojenne i chociaž 5-go sierpnia 1915 r. wojska nie• mieckie zajęły teren Politechniki, to juž 16-gc października inż. Stanisław Patschke został mianowany dziekanem Wydziału Budowy Maszyn i Elektrotechnicznego, a 15-go listopada 1915 r. odbyła się w gmachu Fizyki uroczysta inauguracja Politechniki Warszawskiej. Politechnika miała wówczas 25-ciu nauczycieli akademickich,
O ile lata 1898-1915 w Warszawskim Instytucie Politechnicznym cechowały starania i walka o polską Politechnikę, to okres lat 1915-1921 dotyczył — w odniesieniu do elektrotechniki — kompletowania kadry i szukania koncepcji rozwoju Oddziału Elektro• technicznego z perspektywą powstania samodzielnego Wydziału, Ustalenia i decyzje pierwszego okresu prac miały istotny wpływ na dalszy rozwój Wydziału.
W roku 1916 inż. Kazimierz Drewnowski przystąpił do organizowania w gmachu Fizyki - Laboratorium Miernictwa Elektrotechnicznego, stając się prekursorem nowoczesnej koncepcji studiów elektrotechnicznych, opartej na wzorach zachodnich, a dotyczącej wyodrębnienia w Politechnice kierunków teoretycznych i doświadczalnych, Dużą wagę przyn kładano do Laboratoriów, co miało następnie wpływ na strukturę przyszłego Wydziału Elektrotechnicznego. Koncepcję kształcenia elektryków przedstawił inż. Kazimierz Drewo nowski w czerwcu 1916 r. na zjeździe Techników Polskich w Warszawie,
W programie studiów 1917/18 r. widnieje na Wydziale Budowy Maszyn i Elektrotechnicznym 465 godzin zajęć z przedmiotów elektrotechnicznych, Wybór kierunku na Oddziale Elektrotechnicznym Wydziału następuje po IV-tym semestrze, poza wykładowcami inż. Kazimierzem Drewnowskim, inż. Wacławem Gijntherem i inż. Stanisławem Wysockim, spotykamy już nazwiska asystentów Konstantego Dobrskiego i Janu- sza Groszkowskiego. Dziekanem Wydziału jest od 1916 r. do r. 1921 — inż. Czesław Witoszyńskie
W 1918 r. wraca z Rosji inż. Mieczysław Pożaryski i przejmuje od inż. Kazimierza

Drewnowskiego wykład z elektrotechniki, rozszerzając go następnie (1920 r.) na prądy szybkozmienne, stanowiące zalążek późniejszej specjalności radiotechnicznej. Wykorzystując swoje doświadczenia, zdobyte w Szkole Henryka Wawelberga i Stanisława Rotwanda oraz w Warszawskim Instytucie Politechnicznym o— inż. Mieczysław Pożaryski staje się jednym z głównych organizatorów Wydziału Elektrotechnicznego.

Rok 1918 obfitował w wydarzenia zarówno w Politechnice, jak i w Kraju. Na Oddziale Elektrotechnicznym Wydziału powstaje Zakład Urządzeń Elektrycznych inż. Stanisława Odrowąż - Wysockiego, rozpoczynają się w gmachu Fizyki zajęcia w Laboratorium Maszyn Elektrycznych inż. Konstantego Żórawskiego oraz zapoczątkowane zostają wykłady z telefonii i sygnalizacji — inż. Aleksandra Olendzkiego.
Zawieszenie przez Senat Politechniki wykładów z dniem 7 listopada 1918 r. powoduje przerwę w zajęciach na Politechnice, która będzie trwała do października 1919 r.

Studenci biorą czynny udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie, a następnie licznie wstępują do odradzającego się wojska polskiego.

Dekretem z 8 stycznia 1919 r. stabilizowano w Politechnice 38 profesorów, wśród których znalazło się trzech elektryków: Mieczysław Pożaryski, Stanisław Wysocki i Konstanty Żórawski, niezależnie od ośmiu profesorów nie elektryków, prowadzących zajęcia na Oddziale Elektrotechnicznym. Stabilizacje powyższe były równoznaczne z powołaniem odnośnych Katedr. I tak np. prof. Józef Wierusz - Kowalski otrzymał stabilizację na Katedrae Fizyki, która następnie weszła w skład Wydziału EIektrotechnicznego.
W r. 1919/20 wraca z Leningradu prof. Leon Staniewicz i przejmuje wykłady z podstaw elektrotechniki oraz z teorii prądów zmiennych, otrzymawszy l ego marca 1920 r.

Katedrę Elektrotechniki Teoretycznej. Rozpoczyna również w tym czasie wykłady o tramwajach i kolejach elektrycznych — inż. Roman Podoski,

Po zakończonej wojnie 1918-20 r. powraca z wojska spora liczba studentów i wznawia zajęcia. Wielu jednak nie wróciło — oddali swe życie w obronie Ojczyzny, to też 25 listopada 1923 r. odsłonięto w holu Politechniki nie istniejącą obecnie tablicę pamiątkową z nazwiskami poległych.


III. OKRES 1921 -1939

Z dniem 14 czerwca 1921 r. Politechnika Warszawska otrzymuje nowy statut organizacyjny, zatwierdzony przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Wśród sześciu Wydziałów zostaje utworzony Wydział Elektrotechniczny, to tež od powyższej daty liczy się istnienie Wydziału.
Powstała Rada Wydziału składa się z czterech profesorów elektryków — Mieczysława Pożaryskiego, Leona Staniewicza, Stanisława Wysockiego i Konstantego Żórawskiego oraz czterech zaproszonych profesorów Wydziału Mechanicznego (prowadzących wykła dy dla elektryków) Leona Karasińskiego, Zygmunta Straszewicza, Bohdana Stefanowskiego i Karola Taylora. Dziekanem Wydziału był początkowo prof. Leon Staniewicz (którego jesienią wybrano Rektorem PW), a następnie dziekanem zostaje prof. Mieczysław Požaryski& pełniąc tę funkcję do 1924/25 r.
Od 1921 /22rs widoczny jest intensywny rozwój Wydziału. Zostają Opracowane programy zajęć, ustalona kolejność zdawania egzaminów, przyjęto 15-tygodniowy semestr.
Liczba godzin obowiązujących studentów w ciągu 4 lat studiów, wynosi 4425.
Przybywa też na Wydziale szereg wysoko kwalifikowanych specjalistów naukowców i wprowadzone zostają nowe przedmioty, jak np. „Teoria Prądów Słabych” — prowadzo„ na przez inż. Romana Trechcińskiego. Rewindykowana w 1922 r. ze Związku Radzieckiego część wyposażenia Warszawskiego Instytutu Politechnicznego przyczyniła się do dało szej rozbudowy laboratoriów.
Wśród sześciu pierwszych absolwentów Wydziału, w 1921122 re spotykamy nazwisz ka przyszłych profesorów Janusza Groszkowskiego i Adolfat. Jana Morawskiego, a wśród 14-tu inżynierów r. 1922/23 — Czesława Dąbrowskiego, Zygmunta Gogolewskiego i Stanisława Kończykowskiego. Inż. Janusz Groszkowski objął w 1922/23 r. na Wydziale wykłady z Lamp Katodowych, jako najmłodszy, 24-letni wykładowca.
Ze względu na atrakcyjność Wydziału Elektrotechnicznego i dużą liczbę kandydałów (sięgającą '-300) - wprowadzono już w 1922/23 r. konkursowe egzaminy wstępne, przyjmując na i rok studiów oka 100 studentów. Liczba studentów Wydziału z 221 w
r. 1918/19 wzrosła w r, 1921/22 do 359 (aby w r. 1939 osiągnąć 857).
W związku z różnicującym się stopniowo programem studiów — powstały w
1924/25 r. (po 1/2 dyplomie) 2 Oddziały: Oddział Prądów Silnych i Oddział Prądów Słabych i Radiotechniki. W przyszłości podzieliły się one na Sekcje, zapoczątkowując powstanie specjalności na Wydziale. Uznano, że: „Inżynier—elektryk powinien być najdokładniej obznajomiony z elementami nauk technicznych w ogóle i elektrotechndcznych w szczególności oraz powinien mieć szeroki pogląd na urządzenia elektryczne w ogóle"
Wydział Elektrotechniczny zlokalizowany był w gmachu Fizyki, zwanym w tym czasie również gmachem Elektrotechniki. Poza dużym audytorium i obszernym holem (gdzie się mieściło Laboratorium Maszyn Elektrycznych), Wydział zajmował pomieszczenia na kreślarnie i gabinety profesorskie — na I piętrze oraz na Laboratorium Miernictwa Elektrotechnicznego i zapoczątkowane w 1922 r. Laboratorium Wysokich Napięć — na Il piętrze. W Laboratoriach tych, w „Pracowni probierczej” biegły prace dla przemysłu, dotyczące badania materiałów izolacyjnych, przewodzących i magnetycznych oraz sprawo dzania precyzyjnych mierników laboratoryjnych.
Dzięki staraniom wszczętym przez prof. Kazimierza Drewnowskiego w 1923/24 r., dotyczącym budowy nowego gmachu dia elektrotechniki — powstał w latach trzydziestych obecny Gmach Elektrotechniki, którego otwarcie nastąpiło 7 grudnia 1934 r. Zlokalizowano w nim Zakłady: Miernictwa Elektrycznego i Wysokich Napięć, Radiotechniki i Teletechniki.
Rozporządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 24 czerwca 1924 r. wprowadzono Q-częściowy egzamin dyplomowy: pisemny oraz ustny, Podkreślić przy tym należy, że sprawność nauczania była w tym okresie niska, co wiązało się zarówno z trudnościami bytowymi studentów, jak również z przeładowanym programem nauczania, zawierającym wiele pracochłonnych zajęć projektowych i laboratoryj nych. Według danych z 1928 roku na 40 godzin tygodniowo zajęć obowiązkowych ogólne obciążenie studenta w okresie 4-letnich studiów sięgało 9900 gcdzin, co dawało średnio 12 godzin/dzień zajęć (przy 200-tu dniach pracy w roku). Regulaminowy 4-letni okres studiów przeciągał się do lat 7 eto też w okresie 1921-1939 r. dyplomowano łącznie 933 inżynierów.
W r. 19240tym zostaje przeprowadzona na Wydziale pierwsza habilitacja — doc. Romana Podoskiego.
Na wniosek Rady Wydziału, powzięty 20 czerwca- 1924 r. Senat Politechniki nadał trzem znanym elektrotechnikom stopień doktora honoris causa, a mianowicie — prof. Ignacemu Mościckiemu, inż. Karolowi Polakowi i prof. Aleksandrowi Rothertowi. Były to pierwsze doktoraty honoris causa nadane przez Politechnikę Warszawską, Po uroczystej promocji 11 stycznia 1925r. z wielu przemówieniami i odśpiewaniem przez chór „Gaude Mater Polonia” odbył się w Stowarzyszeniu Techników bankiet, na którym był również obecny gen.inż. Władysław Sikorski.
Jesienią 1924 r. ppułk. B.Hutten-Czapski, były Kurator Politechniki w latach 1915-1918, wręczył ufundowane przez siebie łańcuchy rektorskie i dziekańskie, a wśród nich łańcuch Dziekana Wydziała Elektrotechnicznego.
Należy podkreślić, że właśnie w 1924/25 r. Wydział zmienił nazwę na Wydział Elektryczny. Nazwę tę zachował do dnia dzisiejszego,
Schemat strukturalny Wydziału z r, 1924/25 przetrwał zasdniczo bez większych zmian do 1970 r.: Wydział składał się z Katedr, kierowanych przez profesorów, a najwyższą jego władzą była Rada Wydziału, z Dziekanem na czele.
Od 1921 r. do Il wojny światowej funkcje dziekana pełnili w różnych okresach profesorowie — Mieczysław Pożaŕyski, Roman Trechciński, Kazimierz Drewnowski, Leon Staniewicz i Janusz Groszkowski. Kierowniczką dziekanatu była pani Aleksandra Mączkowa, Wydział Elektryczny posiadał w 1924/25 r. 7 Katedry których nazwy, daty powołania i nazwiska kierowników, widoczne są na tablicy l .

Wydział Elektryczny nie posiadał własnej Katedry Matematyki, to też od r. 1923/24 wykłady z matematyki prowadził prof.dr Witold Pogorzelski, z Wydziału Mechanicznego, objąwszy je po uprzednim wykładowcy — prof. Juliuszu Rudnickim.
Statut Politechniki z 14-go czerwca 1921 r. przewidywał daleko idącą autonomię Uczelni. Według tego statutu: „Każdy profesor i docent miał prawo podawania i oświetlania z Katedry według swego naukowego przekonania i sposobem naukowym wszel kich zagadnień, wchodzących w zakres gałęzi wiedzy, których był przedstawicielem”. Rada Wydziału rozpatrywała zakres i powiązanie przedmiotów. O powołaniu na profeso ra (co było równoznaczne z powołaniem na stanowisko kierownika Katedry) decydowała Rada Wydziału, a rola ministra sprowadzała się do zatwierdzenia, lub odmowy zatwierdzenia wniosku. Kandydat na profesora nie musiał mieć ani prawa wykładania, to jest — habilitacji, ani doktoratu. Profesorów można było zwolnić jedynie na podstawie postę powania dyscyplinarnego. Adiunkci mogli być mianowani na stałe dopiero po dwukrotnym powołaniu ich na okresy 3-letnie, natomiast starsi asystenci — angażowani na rok lub dwa — mogli zostać na tym stanowisku dłużej niż 6 lat jedynie w przypadku uzyskania habi litacji.
Wprowadzona w r. 1933 nowelizacja Ustawy o Szkołach Akademickich ograniczała autonomię Uczelni, dając też ministrowi możliwość usuwania profesorów, drogą kasowania Katedr. W ten sposób skasowano w 1933 r, Katedrę Elektrotechniki Teoretvcznej (prof. Leona Staniewicza), oraz Katedrę Wytrzymałości Tworzyw (prof. Leona Karasińskiego), przenosząc obydwóch profesorów na przedwczesną emeryturę (była to represja za podpisanie przez w/w „protestu brzeskiego”).
Złagodzenia powyższej Ustawy dokonał Sejm, dopiero w 1937 r.
W organizacji Wydziału Elektrycznego następowały z biegiem czasu pewne zmiany. W 1927 r. Katedra Miernictwa Elektrotechnicznego została przemianowana na Katedrę Miernictwa Elektrycznego i Wysokich Napięć (prof. Kazimierz Drewnowski), natce, miast w r. 1929 została powołana Katedra Radiotechniki (prof. Janusz Groszkowski) . Po śmierci prof. Stanisława Wysockiego w 1931 r. -4Katedrę Urzăzeń Elektrycznych prowadzą kolejno — inż. Stanisław Kończykowski, inż. Tadeusz Czaplicki oraz inż. Adolf Jan Morawski (mianowany profesorem w 1937 r.). Katedrę Wydziału w 1938/39 r. stanowiło 74 pracowników, w czym 8 profeă)rów, 6 docentów, 21 wykładowców oraz 39 pomocniczych nauki.
W zakresie organizacji studiów — wprowadzono na Wydziale dalsze specjalizacje.
Utworzone w 1924/25 r. (po 1/2 dyplomie) 2 Oddziały Prądów Silnych oraz Prądów Słabych i Radiotechniki — uzupełnione zostały w 1934/35 r. Oddziałami Elektrotechniki Wojskowej i Techniki Wojskowej. W r. 1937/38 organizację tę zmieniono, ustalając 2 Oddziały, dzielące się na Sekcje, a mianowicie: Oddział Prądów Silnych z Sekcjami - Eksploatacyjną, Konstrukcyjną i Elektrotechniki Wojskowej oraz Oddział Telekomunikacji z Sekcjami — Teletechniki, Radiotechniki i ich wojskowymi odpowiednikami.
Do czterech laboratoriów, obowiązujących studentów do 1924 r. — doszło sześć dalszych, stanowiąc poważne zaplecze naukowodydaktyczne. Były to łącznie laboratoria: Fizyczne (Mieczysław Wolfke), Chemiczne (Ludwik Szperl), Maszynowe (Bohdan Stefanowski), Elektrotechniczne (Kazimierz Drewnowski) — przemianowane następnie na Podstaw Elektrotechniki (Mieczysław Pożaryski)t Miernictwa Elektrycznego (Kazi mierz Drewnowski), Maszyn Elektrycznych (Konstanty Żórawski), Wysokich Napięć (Kazimierz Drewnowski), Teletechniki (Roman Trechciński), Radiotechniki (Janusz Groszkowski) i Elektrotechniki Wojskowej (Kazimierz Drewnowski).
Okres lat trzydziestych cechuje pewna stabilizacja, zarówno dotycząca struktury organizacyjnej, jak i kształtowania programów nauczania na Wydziale. Uwagę skupiono na doskonaleniu metod i form nauczania, rozbudowie istniejącej bazy laboratoryjnej oraz kształceniu wysoko kwalifikowanych Kadr. Zasłużone uznanie zjednały sobie ówczesne doktoraty, a było ich w okresie "1939 t, — dwanaście, Pierwszym doktorem Wydziału był w 1927/29 r — inż. Janusz Groszkowgkii Przeprowadzono również w okresie do 1939 r. — jedenaście habilitacji, 2 których pierwszą, w 1923/24 r. — doc. Romana Podolskiego. Wśród następnych habilitowanych absolwentów Wydziału znaleźli si?—. Janusz Groszkowski (w 1929/29), Józef Pawlikowski (w 1936/37 r.), oraz w r. 1937/38 Samuel Dunikowski i Janusz Lech Jakubowski.
Od początku swego istnienia prowadzono na Wydziale wiele prac naukowych, wy bitnych na tle ówczesnego poziomu elektrotechniki. Nazwiska profesorów — Kazimierza Drewnowskiego, Janusza Groszkowskiego, Adolfa Morawskiego, Mieczysława Pożaryskiego,
Romana Podoskiego, Romana Trechcińskiego, Leona Staniewicza, Stanisława Wysockiego, Mieczysława Wolfke i K.Zórawskiego — na trwałe zapisały się w historii elektrotechniki polskiej, Wielu z nich należało do międzynarodowych organizacji naukowych.


W życiu każdej uczelni czynnikiem kształtującym jej oblicze jest postawa młodzieży studenckiej.
Młodzież studencka okresu powstawania oraz pierwszych lat rozwoju Wydziału zasługuje na szczególne uznanie. Wysoce patriotyczna, aktywna i ofiarna oraz w zdobywaniu wiedzy nie zrażająca się bardzo trudnymi warunkami. Dały tego liczne dowody zarówno udział w strajkach i wystąpieniach o polską Uczelnię, praca w Harcerstwie, czy Służba Polskiej Organizacji Wojskowej i odradzającym się wojsku polskim, jak również pokonywanie wielu trudności podczas studiów. A warunki studiowania nie były łatwe. Minimalna była liczba podręczników i to często w obcych językach. Dom Studencki przy ulicy Polnej 50 (w 1915 r.) oraz kamienica przy ulicy Ceglanej, (przekazana przez M.Trippenbacha w 1923 r.), jak również byłe Koszary Blocha przy ulicy Al. Jerozolimskie — były przepełnione. Kolonia przy ul. Narutowicza udostępniła pierwszy lokal (przy ul. Grójeckiej) w 1923/24 r., a blok centralny dopiero w r. 1930. Pomoc stypendialna była nieliczna, tak ze strony różnych Instytucji, jak i ze strony państwa (zwrotne stypendium połówkowe wynosiło 60 zł/miesiąc).
Pomocną była (powstała w 1915 rJ Bratnia Pomoc Studentów PW oraz Wzajemna Pomoc Studentów Żydów, działająca od 1918 r.
Jeżeli chodzi o przynależność studentów do organizacji młodzieżowych — politycznych, to nasiliła się ona na początku lat trzydziestych i dotyczyła między innymi — organizacji narodowej Obóz Wielkiej Polski, socjalistycznej „Życie”, czy sanacyjnej „Legion Młodych".
Na terenie Wydziału na specjalne podkreślenie zasługuje studenckie Koło Elektryków. Zorganizowane zostało na zebraniu w grudniu 1915 r., pod przewodnictwem kolegi Janusza Groszkowskiego. Ustalenie statutu i wybór zarządu nastąpił 29 lutego 1916 r.
Prezesem został kol. Czesław Rudziński, a opiekunem Koła — prof. Zygmunt Straszewski.
W r. 1918 Koło liczyło 30 członków i jego rozwój datuje się od r. 1921. W r. 1922/23 Koło liczyło juž 300 członków i brało udział w tworzeniu Kół Naukowych w Warszawie. W zakresie swej działalności prowadzono akcję biblioteczną, wydawniczą, wycieczkową i odczytową, rozszerzoną następnie na akcję praktyk wakacyjnych oraz udział w organizacji imprez, jak np. — Balu Koła Elektryków (1924 r. w Domu Technika). W 1924 roku powstała w Kole Sekcja Radiotechniczna.
Znaczek Koła Elektryków, ustanowiony w 1924 r. był do 1939 r. powszechnie noszony przez studentów — elektryków. Na plakacie wiszącym na drzwiach lokalu Koła widniał pod jego emblematem napis: „Powołaniem inżyniera jest kierowanie pracą innych”. W dyskusjach studenckich różną treść podkładano pod te słowa.
Zbliżał się wrzesień 1939 r., wybuch drugiej wojny światowej i okres ciężkiej próby dla całego Kraju, a w tym również i dla Politechniki Warszawskiej.


IV. OKRES 1939—1945 R.

Okres okupacji i lata wojny 1939-45 r. zapisały chlubną kartę w historii Wydziału Elektrycznego, który chociaż formalnie nie istniejący prowadził ożywioną działalność dydaktyczną, a. nawet naukową.
Rektorem Politechniki w kadencji 1939-41 został wybrany prof. Kazimierz Drewnowski. On też kierował Politechniką we wrześniu 1939 r. i w czasie oblężenia Warszawy, Radiostacja Zakładu Radiotechniki, obsługiwana przez prof. Romana Trechcińskiego i inż. Stanisława Ryżkę była ostatnią nadającą radiostacją oblężonej stolicy.
W czasie okupacji wszelka działalność dydaktyczna i naukowa była zakazana.
W 1940 r. uruchomiono 10 Zakładów Badawczych, a wśród nich — Elektrotechniczny (prof. Kazimierza Drewnowskiego), Techniki Prądów Słabych (prof. Romana Trechcińskiego) i Fizyki (prof. Mieczysława Wolfke). Zakłady te skupiały część dawnych pracowników Wydziału i stały się zalążkiem konspiracyjnego nauczania. W 1940 r. zorganizowane zostały trzy 2-letnie szkoły zawodowe drugiego stopnia. Wśród nich była Państwowa Szkoła Elektryczna, której dyrektorem został prof. Roman Trechciński.
W 1942 r. władze okupacyjne uruchomiły na terenie Politechniki — Państwową Wyższą Szkołę Techniczną (Staatlicke Hohere Technische Fachschule), której dyrektorem był Niemiec prof. Albert Guttinger, a jego zastępcą do spraw dydaktycznych — prof. Kazimierz Drewnowski. Szkoła miała Wydział Elektryczny, kierowany przez prof. Mieczysława Pożaryskiego.
Równolegle z działalnością oficjalną, prowadzili pracwnicy Wydziału nauczanie konspiracyjne na poziomie politechnicznym, w formie wykładów, konsultacji, prac przejściowych i egzaminów. Podobną działalność dydaktyczną prowadzono również w obozach jenieckich i obozach internowanych.
Pracownicy Wydziału prowadzili także działalność techniczną oraz naukową na potrzeby Polski Podziemnej, uczestnicząc w ten sposób w walce z okupantem. Na terenie Politechniki prowadzono konspiracyjnie prace związane z produkcją radiostacji dla Armii Krajowej. Prof. Janusz Groszkowski brał udział w rozszyfrowywaniu niemieckich rakiet V-2a Pod kierunkiem prof. Jana Obrąpalskiego liczny zespół specjalistów opracował plany przyszłej elektryfikacji Kraju, uwzględniające granice na Odrze. W Wielkiej Bryțanii polscy naukowcy pracowali nad rozwiązaniami, dotyczącymi radaru morskiego (inż. Stanisław

Kuhn, prof. 1949 r.), oraz radaru lotniczego (inż. Paweł Jan Nowacki, prof. 1955 r.). Pracowano również nad przyszłą elektryfikacją Kraju (inż. Jan Podoski prof. 1956r.).


V. OKRES 1944-1951 R.

W listopadzie 1944 r. Resort Oświaty Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego podjął decyzję o zorganizowaniu pierwszego roku studiów Politechniki Warszawskiej, z siedzibą w Lublinie. Postanowiono utworzyć Wydział Elektro-Mechaniczny, powierza jąc pełnienie obowiązków dziekana dr. Pawłowi Szulkinowi. Zajęcia akademickie, uruchomione w lutym 1945 r., zakończono we wrześniu, kiedy to Wydział wznowił jużdziałalność w Warszawie.
Pierwszą datą w powojennej historii Wydziału Elektrycznego, w jego warszawskiej siedzibie, jest 12 kwietnia 1945 r., kiedy zebrała się Rada Wydziału, przy udziale: Dziekana, prof. Mieczysława Pożaryskiego, prodziekana prof. Janusza Groszkowskiego i doc. (prof. 1946 r) Janusza Lecha Jakubowskiego. Sytuacja Wydziału była tragiczna: zniszczony gmach elektrotechniki, zdewastowane laboratoria, rozproszona kadra nauczająca. Najdotkliwsze były straty ludzkie, bo w czasie działań wojennych i w obozach zginęło wielu pracowników Wydziału, a wśród nich — doc. Samuel Dunikowski, prof. Leon Karasiński, prof. Adolf Jan Morawski i prof. Roman Trechciński. Prof. Kazimierz Drewnowski po wyjściu z obozu koncentracyjnego w Dachau, przebywał jeszcze za granicą. W dniu 22 kwietnia zmarł prof. Mieczysław Pożaryski. Nowym dziekanem wybrano doc. Janusza, Lecha Jakubowskiego, który funkcję tę pełnił do 1952 r. Z jego nazwiskiem wiąże się okres odbudowy i wstępnego rozwoju Wydziału Elektrycznego. Uroczyste otwarcie laboratoriów Wydziału nastąpiło 2 marca 1946 r.
Wydział zachował początkowo dawną strukturę organizacyjną, dzieląc się na Oddział Prądów Silnych i Oddział Telekomunikacji, jednak w 1946 r, powstał jako trzeci Oddział Elektrotechniki Medycznej, Oddział Prądów Silnych rozpoczął działalność w 1945/46 w składzie 7 katedr, których liczba wzrosła w końcu r. 1950/51 do 11. W Oddziale Telekomunikacji liczba katedr z 4 wzrosła do 8, a w Oddziale Elektrotechniki Medycznej z 2 do 3, Nazwy poszczególnych Katedr, daty, ich powołania oraz nazwiska kierowników — przedstawia załączona tablica l. Pierwszym dziekanem Wydziału Łączności, powstałego w 1951/52 r. z Oddziałów Telekomunikacji i Elektrotechniki Medycznej, został prof. dr Adam Smoliński. Na Wydziale Elektrycznym kierowniczką dziekanatu została (po pani Aleksandrze Mączkowej)— pani Jadwiga Walewska—Grządzielowa.


VI. OKRES 1951 -1970 R.
 
W powojennej historii Wydziału Elektrycznego przełomowymi datami są lata 1951 i 1970.
W r.1951 oddzieliło się z Wydziału 1 1 katedr telekomunikacyjnych i elektromedycznych, tworząc osobny Wydział Łączności. Jednocześnie wiosną tegoż roku przyłączono do Wydziału — Wydział Elektryczny Szkoły H.Wawelberga i S. Rotwanda.
W r. 1970 strukturę Wydziału z katedralnej — na instytutową, połączoną ze znacznymi przesunięciami personalnymi.
Wydarzenia powyższe wpłynęły silnie na kształtowanie się profilu naukowego i dydaktycznego Wydziału oraz na jego kadrę i system pracy.
Dalszy rozwój Wydziału w oparciu o powoływane kolejno nowe Katedry, widoczny jest z w/w tablicy. Na szczególną uwagę zasługuje rok 1951 , w którym powołano pięć nowych katedr. A katedra była w latach 1944-70 podstawową jednostką organizacyjną Wydziału. Ściślej — do 1951 r. taką jednostką był Zakład, związany z Katedrą, która była etatem profesora. Ustawa o szkolnictwie wyższym i pracownikach nauki, z 1951 r. traktowała już katedrę jako jednostką organizacyjną. Konsekwencją tego było tworzenie katedr zespołowych, z kilkoma samodzielnymi pracownikami nauki, a później z kilko ma Zakładami, kierowanymi przez samodzielnych pracowników nauki. W stosunkach wewnętrznych obowiązywał jeszcze przez pewien czas model mistrza i uczniów. Profesor tworzył pewną „szkołę", jak np. profesor Kazimierz Drewnowski, zmarły niestety w 1952r. Z jego szkoły wyszli późniejsi profesorowie kilku Politechnik, jak — Janusz Lech Jakubowski, Witold Iwaszkiewicz, Kazimierz Kolbiński, Ignacy Skowroński, Tadeusz Stępniewski, Stanisław Szpor.
Wydziałem kierowała Rada Wydziału, składająca się ze wszystkich samodzielnych pracowników nauki. Pierwszą osobą Wydziału był jego dziekan, wybierany przez Radę (w latach 1945-47 i 1956-68) lub mianowany przez Rektora (w latach 1947-58 i 1968-81).
Podział kompetencji między Radę Wydziału i Dziekana zmieniał się w różnych okresach, co praktycznie mało wpływało na codzienną działalność Wydziału. Funkcje Dziekana w omawianym okresie pełnili — prof. Janusz Lech Jakubowski, doc. (prof. 1955) Czesław Mejro, doc.(prof.1952r.) Tadeusz Cholewicki, 1958 r) Kazimierz Kolbiński, prof. Jan Podoskî, doc. (prof. 1965r.) Tadeusz Kahl, oraz doc. (prof.1971r.) Tadeusz Kaczorek.
Zmiany kadrowe na Wydziale związane z wyłonieniem w 1951 r. osobnego Wydziału Łączności, nie były jedynymi jakie w tym okresie miejsce. W 1959 r. na Wydziale Elektrycznym zorganizowana zostaje Katedra Energetyki Jądrowej, której kierownictwo obejmuje prof. Paweł Jan Nowacki, przechodząc w 1960 r. z Wydziału Elektrycznego na Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa. Na Wydział ten przeszedł również doc. (prof. 1962 r.) Stanisław Andrzejewski, a następnie prof. Czesław Mejro.
W pierwszych latach okresu powojennego znaczna część kadry profesorskiej i docenckiej rekrutowała się z przemysłu, to też stopnie doktora i habilitacje były stosunkowo nieliczne. Dopiero ustawa o szkolnictwie wyższym z 1958 roku wprowadzają ca rotację pomocniczych pracowników nauki — stymulowała doktoryzowanie się młodej kadry, I tak o ile w 13-letnim okresie 1945-58 nadano na Wydziale 23 doktoraty, to w okresie 3-letnim 1963-65 nadano ich 47. Ten masowy trend zagroził poziomowi i prestiżowi doktoratu, którego robienie nie zawsze wiązało się z pasją naukową, będąc formą rytuału.
Pierwsza habilitacja pracownika Wydziału w okresie powojennym miała miejsce w 1963 r., a przez następne cztery lata przeprowadzono dalszych pięć habilitacji.


VII. OKRES 1971 - 1980 R.

Zmianę struktury Politechniki Warszawskiej zapoczątkowało zarządzenie Rektora, z dnia 20 sierpnia 1970 r., powołujące w miejsce Katedr, jako jednostek naukowo-dydaktycznych, jednostki większe — Instytuty. Przejęły one pracowników i majątek byłych Katedr. Na Wydziale Elektrycznym, w miejsce 14 Katedr, powołano pięć instytutów, a mianowicie: 1) Elektroenergetyki, 2) Elektrotechniki Teoretycznej i Miernictwa Elektrycznego, 3) Maszyn Elektrycznych, 4) Sterowania i Elektroniki Przemysłowej oraz 5) Wysokich Napięć. Strukturę i powstawanie powyższych instytutów przedstawia załączona tablica l. Katedra Matematyki i Katedra Fizyki weszły do międzywydziałowych Instytutów Matematyki i Fizyki.
Instytuty stały się podstawowymi jednostkami organizacyjnymi Uczelnio posiadając własną administrację i budżet. Kierownictwo jednoosobowe spoczywało w rękach dyrektora, mianowanego przez Rektora na okres 2 lub 3 lat. Kolegium instytutu posiadało jedynie głos doradczy. W sprawach naukowych, kadrowych i administracyjnych dyrektor podlegał bezpośrednio Rektorowi, a w sprawach dydaktycznych — Dziekanowi Wydziału. Cztery z pięciu Instytutów Wydziału posiadały Zakłady, które miały być tylko jednostkami dydaktycznymi. Prace naukowe objęte były działalnością zespołów naukowych.
Najwyższą władzą Wydziału stał się dziekan, a uprawnienia Rady Wydziału zostały sprowadzone do nadawania stopni naukowych; w pozostałych sprawach Rada Wydziału posiadała głos doradczy. Organem 'bieżącej pracy Wydziału stało się Kolegium Dziekańskie; złożone z Dziekana, prodziekanów, sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR, przewodniczącego Rady Oddziałowej Związku Nauczycielstwa Polskiego i przewodniczącego Rady Wydziałowej Socjalistycznego Związku Studentów Polskich. Dziekana i prodziekanów mianował Rektor na określoną kadencję. Funkcję dziekana Wydziału pełnił w tatach 1970/71 prof. Władysław Latek, a w latach 1971/72 do 1980/81 — prof. dr Henryk Tunia.
Począwszy od 1968 r. wzrosła we wszystkich jednostkach Uczelni rola Partii, a ściślej jej egzekutywy na Wydziale i Komitetu Zakładowego w Uczelni, mając wpływ na obsadę stanowisk kierowniczych, politykę kadrową oraz na bieżącą działalność.


VIII. OKRES 1980-1981 R.

Jesień 1980 r. przynosi istotne zmiany w Politechnice Warszawskiej. Następuje od nowa ruchu związkowego, powstaje NSZZ-Solidarność, której przewodniczącym Komisji Zakładowej zostaje pracownik Wydziału Elektrycznego, dr Andrzej Smirnow. Zmieniają się władze partyjne w Uczelni, ustępuje wiosną 1981 r. rektor. Ruch oddolny zmierza do odnowy życia Uczelni, z dążeniem do autonomii i egalitaryzmu, Rektorem zostaje wybrany przez Kolegium Wyborcze absolwent Wydziału Elektrycznego PW prof. dr Władysław Findeisen, zatwierdzony następnie przez ministra. Wybór dziekana-elekta odbył się w Wydziałowym Kolegium Wyborczym, a został nim na Wydziale Elektrycznym -- doc. dr hab. Mieczysław Hering, zatwierdzony przez rektora, Pewnej demokratyzacji uległo również powoływanie prodziekanów, dyrektorów instytutów i ich zastępców, dokonane w czerwcu 1981 r. W październiku 1981 r, Wydział przyjął zasadę sformowania Rady Wydziału. Składa się ona z — Rady Naukowej i Samorządu. Rada Naukowa ma głos stanowiący w sprawach nadawania stopni naukowych i wnioskowania tytułów naukowych oraz głos opiniodawczy we wszystkich sprawach naukowych; Samorząd — ma głos stanowiący we wszystkich sprawach Wydziału. Rada Naukowa składa się ze wszystkich samodzielnych pracowników nauki na Wydziale, natomiast skład Samorządu uwzględnia w sposób demokratyczny udział wszystkich pracowników Wydziału i jego studentów.
Obecny ustrój Wydziału ma charakter — tymczasowy, do chwili wejścia w życie nowej Ustawy o Szkołach Wyższych oraz statutu Politechniki Warszawskiej.


IX. NAUCZANIE SPECJALIZACJE

Powojenna działalność Wydziału prowadzona w zakresie nauczania, przedstawiona zostaje jako wydzielona, w celu łatwiejszego śledzenia licznie występujących z biegiem czasu przemian, tak w zakresie form szkolenia, jak i prowadzonych specjalizacji.

W oparciu o statut Politechniki Warszawskiej z t921 r. — Wydział Elektryczny prowadził wszechstronną działalność dydaktyczną, naukową i wychowawczą. Kształcono specjalistów z zakresu elektrotechniki, do której początkowo zaliczano też dyscyp liny teletechniczne, radiotechniczne i elektroniczne, W swej historii Wydział prowadził 17 różnych typów studiów. Podstawowym z nich były zawsze studia dzienne; obok nich prowadzono studia wieczorowe i zaoczne, przeznaczone dla pracujących, a także studia podyplomowe. Do 1952 r. i od 1953 r. do chwili obecnej prowadzone są na Wydziale studia jednolite magisterskie. Absolwenci otrzymują tytuł magistra inżyniera elektryka, odpowiadający przedwojennemu tytułowi inżyniera elektryka. Studia trwały w różnych okresach 4„5-51/2 lat, a ostatnio 41/2 lat. Obecnie powraca się do studiów 5-letnich.

W latach 1948-53 Wydział prowadził Studia 2-stopniowe, przy czym studia inżynierskie trwały 3 1/2 lub 4 lata, a magisterskie — dalsze 2 lub 1/2 roku. Celem studiów inżynierskich (nazywanych zawodowymi) było przygotowanie specjalistów dla przemysłu, a celem studiów magisterskich — kształcenie przyszłych pracowników naukowych i naukowo-technicznych. W latach 1969—76 równolegle do studiów magisterskich uruchomiono czteroletnie studia inżynierskie.
W zakresie specjalizacji, według których profilowano absolwenta Wydziału, występowały z biegiem czasu liczne przemiany.
W reaktywowanym po wojnie Oddziale Prądów Silnych prowadzono 2 Sekcje — Eksploatacyjną i Konstrukcyjną, natomiast na Oddziale Telekomunikacji — 3 Sekcje:
Techniki Przenoszenia, Techniki Łączenia oraz Radiotechniki, poza powstałą w 1946 r. Sekcją Elektromedyczną,
W latach 1948-52 Sekcje w Oddziale Prądów Silnych zastąpiono 8 kierunkami dyplomowania, aby w r. 1952 powrócić do systemu Sekcji, powołując ich 11. Trwało to do 1958 r. kiedy Sekcje przemianowano na kierunki, których liczbę ograniczono do 8. Podział studentów na kierunki następował po trzecim roku studiów. W 1958 r. powrócono do specjalizacji, powołując ich na studiach magisterskich 12, a na studiach wieczorowych — inżynierskich 7.
Ostatnie zmiany w zakresie specjalności wprowadzono w r. 1974, tworząc na Wy dziale 5 specjalności, obejmujących początkowo 16, a obecnie 18 specjalizacji. Specjalnościami tymi są: Elektroenergetyka, Budowa Maszyn i Urządzeń Elektrycznych, Przetwarzanie i Użytkowanie Energii Elektrycznej, Automatyka i Metrologia Elektryczna oraz Trakcja Elektryczna. Powyższe kolejne przemiany organizacyjne widoczne są na załączonej tablicy I l.
Rozpoczęte w 1955 r. studia wieczorowe i zaoczne dla pracujących prowadzone były w okresie 1960-67 r. przy pomocy administracyjnej W.S.lnż. Od r. 1967 Szkołę Inżynierską przyłączono do Politechniki i Wydział przejął całokształt spraw związanych ze studiami wieczorowymi i zaocznymi.
Społeczne zapotrzebowanie na pogłębianie wiedzy inżynierskiej zapoczątkowało rozwój studiów podyplomowych. Jako pierwsze powstały na Wydziale, w r. 1952 Kursy Podyplomowe z zakresu techniki izolacji. W r. 1959/60 (przy współpracy z Uniwersyte tem Warszawskim) zorganizowano Podyplomowe Studium Energetyki Jądrowej. W cztery lata później zaczęły powstawać studia podyplomowe prawie wszystkich specjalności i dotychczas prowadzono ich na Wydziale 19.
W 1968 r. zostały powołane studia Doktoranckie, wspólne dla Wydziałów — Elektrycznego i Elektroniki. r. 1975 Wydział prowadzi samodzielne Studium Doktoranckie Energoelektryki .
Obserwując historię zmian programu studiów na Wydziale — należy stwierdzić kolejne ograniczanie przedmiotów ogólnotechnicznych i mechanicznych, na rzecz wprowadzanych przedmiotów elektrotechnicznych i specjalistycznych, związanych z rozwojem wąskich specjalizacji.
Sięgając do statystyki można ocenić liczbę wydanych przez Wydział dyplomów magisterskich i inżynierskich — na 9100. Liczba nadanych stopni doktorskich wynosi 415, a przeprowadzonych habilitacji 56.

O poziomie wyszkolenia absolwentów Wydziału, o ich sprawdzeniu się w pracy zawodowej i naukowej oraz o wkładzie w rozwój nauk elektrycznych i rozbudowę Kraju mogą się przede wszystkim wypowiedzieć sami Wychowankowie.
W zakończeniu niniejszego referatu pragnę podkreślić, że jego szczupłe rozmiary nie pozwoliły na omówienie szeregu ważnych zakresów działalności Wydziału. Dotyczy to np.: prac naukowych, współpracy z przemysłem, pracy Organizacji Studenckich, czy tych ciekawszych wydarzeń, które nadają charakter i tworzą tło poczynań Wydziału. Informacje powyższe objęte są wspomnianym na wstępie opracowaniem „Zarys historii Wydziału Elektrycznego PW”, które zapewne pozwoli zainteresowanym wypełnić lukę w informacjach o działalności Wydziału w okresie minionego 60 lecia.