ODDZIAŁ WARSZAWSKI SEP
OD ZARANIA JEGO POWSTANIA DO ROKU 1946
(1882-1946)

1. Pod zaborami

Początki organizowania się społecznego ruchu elektryków polskich w środowisku warszawskim sięgają końca lat XIX wieku. W tym okresie niektórzy z pracujących w Warszawie inżynierów elektryków brali udział w pierwszych na ziemiach polskich kongresach techników, na przykład w Krakowie (1882 i 1899) oraz we Lwowie (1886 i 1894). Nawiazane dzięki temu kontakty, chęć wymiany doświadczeń i dopływ nowych kadr, spowodowały celowość utworzenie wspólnej organizacji, która umożliwiłaby rozwinięcie działalności fachowej na forum społecznym.

inż.bud Kazimierz Obrębowicz
(1853-1913), dzialacz konspiracyjny
organizator Politechniki Warszawskiej

W marcu 1899 r. (27.03.1899) w Warszawie, z inicjatywy 14 osób, wśród których byli m.in. koledzy: Ksawery Gnoiński, Marian Lutosławski, Kazimierz Obrębowicz i Tomasz Ruśkiewicz , zostało zarejestrowane zrzeszenie pod nazwą "Delegacja Elektrotechniczna". Zrzeszenie to wchodziło - obok innych delegacji - w skład Sekcji Techniczno-Przemysłowej Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu (TPRPiH), założonego w 1884 roku. Przewodniczącym Delegacji Elektrotechnicznej został wybrany inżynier komunikacji Kazimierz Obrębowicz (inicjator utworzenia Delegacji). Siedzibą Delegacji był gmach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 66. Delegacja koncentrowała się na pracach z zakresu słownictwa elektrycznego, przepisów technicznych i szkolenia elektryków.

prof. Kazimierz Drewnowski
(1881-1952) pierwszy polski
profesor elektrotechniki W środowisku lwowskim, elektrycy polscy działali nieformalnie od 1901 roku, a na początku 1908 roku powołano oficjalnie Sekcję Elektrotechniczną przy Towarzystwie Politechnicznym. Przewodniczącym tej Sekcji został wybrany Kazimierz Drewnowski. Sekcja ta podejmowała intensywną działalność w zakresie słownictwa, odczytów i szkolenia oraz prowadziła prace nad elektryfikacją kraju, zwłaszcza przy wykorzystaniu krajowych zasobów wodnych.

Stanisław Odrowąż-Wysocki
 (1878 - 1931)

W 1903 r. odbył się w Warszawie pierwszy polski Zjazd Elektrotechników, na którym kol. inż. Tomasz Ruśkiewicz przedstawił sprawozdanie z dotychczasowej działalności Delegacji Elektrotechnicznej. Następnie w 1904 r. Delegacja przekształciła się w Koło Elektrotechników, które w 1907 r. przeszło pod tą samą nazwą do Stowarzyszenia Techników w Warszawie, tworząc 3 sekcje: naukową, przemysłową i szkolną. Liczba członków Koła wynosząca wówczas 30 osób powiększyła się w 1912 r. do ponad 60.
Przewodniczącymi Koła do końca jego istnienia byli kolejno koledzy, inżynierowie: Tomasz Ruśkiewicz, Mieczysław Pożaryski, Ksawery Gnoiński i Stanisław Odrowąż-Wysocki.

prof. Mieczysław Pożaryski
(1875-1945)
pierwszy prezes SEP (1919-1928)

Koło rozwinęło szeroką działalność w komisjach: elektryfikacyjnej, przemysłowej, szkolnej, przepisowej i słownictwa. Niektórzy członkowie Koła brali udział w Kongresach Techników Polskich we Lwowie (1910) i w Krakowie (1912). W przewidywaniu zbliżającej się niepodległości kraju, zainicjowano szereg poczynań, które miały przysłużyć się polskiej elektrotechnice, a zwłaszcza rejestrację elektrotechników polskich, ankietę dotyczącą istniejącego przemysłu elektrotechnicznego na ziemiach polskich, przygotowanie materiałów dla przyszłych władz polskich, mających czuwać nad ogólną elektryfikacją kraju i popieraniem krajowego przemysłu elektrotechnicznego.

Część członków warszawskiego Koła Elektrotechników wzięła udział w Nadzwyczajnym Zjeździe Techników Polskich obradującym w 1917 r. w Warszawie, na którym powołano Centralną Komisję Słownictwa Elektrotechnicznego, której organizację powierzono Kołu Elektrotechników w Warszawie.
Dalsza działalność Koła Elektrotechników w Warszawie wiązała się szczególnie z dojrzałym wkrótce po odzyskaniu niepodległości kraju projektem zorganizowania ogólnopolskiego zjazdu elektrotechników.

2. W okresie międzywojennym

Przygotowaniem planowanego zjazdu ogólnokrajowego elektryków polskich zajęła się Specjalna Komisja organizacyjna warszawskiego Koła Elektrotechników, która w porozumieniu z kołami w innych ośrodkach, ustaliła termin i program zjazdu. Pierwszy w odrodzonej ojczyźnie ogólnopolski zjazd elektrotechników odbył się w dniach 7-9 czerwca 1919 roku w Warszawie, na którym powołano do życia Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich (SEP). Koła Elektrotechników w Warszawie, w Poznaniu Lwowie, Krakowie, Łodzi i Sosnowcu zostały uznane za koła założycielskie SEP. Z chwilą powstania SEP jako samodzielnej organizacji elektrotechników, obejmującej cały kraj, istniejące dotychczas przy innych zrzeszeniach technicznych koła i sekcje elektrotechniczne, straciły rację bytu i również stopniowo przekształciły się w terenowe koła SEP.

Felicjan Karśnicki
prezes SEP (1931-1932)

Najstarsze spośród polskich zrzeszeń elektrycznych Koło Elektrotechników w Warszawie przekształciło się w Warszawskie Koło Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w dniu 20 stycznia 1920 r.

Do pierwszego Zarządu Koła przedstawiał weszli koledzy: Felicjan Karśnicki - przewodniczący, Roman Podolski - wiceprzewodniczący, Stanisław Odrowąż-Wysocki - sekretarz, Tomasz Artlitewicz - skarbnik, Mieczysław Pożaryski - delegat do komisji Koła i spraw odczytowych. Liczba członków Koła wynosząca w chwili założenia 47 osób zwiększyła się w końcu 1921 roku do 88 osób. Działalność Koła w pierwszych latach obejmowała głównie zebrania odczytowe i dyskusyjne na tematy fachowe oraz przepisowe i normalizacyjne. Na przykład w 1921 r. Koło odbyło 18 posiedzeń, z których dwa były poświęcone sprawom organizacyjnym Koła, na 5 poruszono sprawy elektryfikacji kraju, a na 11 posiedzeniach wygłoszono referaty fachowe. W ciągu tego samego roku zarząd Koła odbył 10 posiedzeń. Były wówczas czynne stałe komisje: kwalifikacyjna, elektryfikacyjna, przepisowa, szkolna, słownikowa i biblioteczna.

Kazimierz Straszewski
(1887-1959) organizator
polskiej elektroenergetyki
prezes SEP (1928-1931 i 1946-1947)

Przedstawiciele Koła brali udział w II Zjeździe Elektrotechników Polskich w dniach 30 - 31 X i 1 XI 1921 r. w Toruniu, a także w Nadzwyczajnym Zebraniu Delegatów SEP (zorganizowanym podczas tego zjazdu), w którym z ramienia Koła Warszawskiego uczestniczyli koledzy: Felicjan Karśnicki, Wacław Pawłowski, Kazimierz Siwicki i Kazimierz Straszewski.

Od stycznia 1922 roku został wprowadzony regulamin Warszawskiego Koła SEP, którego pełny tekst opublikowano w Przeglądzie Elektrotechnicznym 1921 nr 22 s. 305-306 oraz 1925 nr 12 s. 200-202.

Rozdział I tego regulaminu ustalał co następuje:

I. Zadania Koła:

  1. "Koło Warszawskie SEP jest miejscowym oddziałem Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich.
  2. Koło ma swoją siedzibę w Warszawie i może występować na zewnątrz w ramach ogólnej ustawy SEP
  3. Koło stawia sobie za zadanie zrealizowanie celów, wyszczególnionych w p. 2 ustawy SEP.
  4. Członkiem Koła może być każdy, pracujący na polu elektrotechnicznym, z wykształceniem co najmniej średnim....."

Natomiast odnoszące się do p. 3 regulaminu Koła podstawowe zadania Stowarzyszenia w myśl § 2 statutu SEP zatwierdzonego przez władze 7 sierpnia 1920 r. były określone następująco:

§ 2. Zadaniem Stowarzyszenia jest zrzeszenie Elektrotechników Polskich w celu:

  1. "Wspólnej pracy w sprawach dotyczących całokształtu zadań elektrotechniki,
  2. Krzewienia wiedzy elektrotechnicznej przez otwieranie za zezwoleniem właściwej władzy i popieranie uczelni elektrotechnicznych w Polsce oraz przez popieranie i rozpowszechnianie polskiego piśmiennictwa elektrotechnicznego w każdej postaci,
  3. Tworzenie zbiorów, bibliotek, laboratoriów, biur porady fachowej, biur pośrednictwa pracy, utworzonych na zasadach specjalnych koncesji, wystaw oraz urządzania zjazdów, odczytów,
  4. Wspólnego ustalania przepisów, dotyczących instalacji, typu materiałów, środków bezpieczeństwa itp. oraz ustalania słownictwa elektrotechnicznego,
  5. Współdziałania w rozwoju przemysłu elektrotechnicznego,
  6. Rejestracji polskich sił elektrotechnicznych,
  7. Utrzymywania stałych stosunków z pokrewnymi instytucjami zagranicznymi"

W ten sposób zostały nakreślone jednolite zasady działalności Koła według podstawowych wytycznych i założeń programowych całego Stowarzyszenia, jako wspólnej organizacji społecznej elektryków polskich.
W kilku następnych latach, dopóki nie ukształtowały się generalne formy współpracy kół w ramach całego Stowarzyszenia, Warszawskie Koło SEP kontynuowało prace naukowo-techniczne w komisjach fachowych organizując wiele posiedzeń odczytowych z referatami i dyskusjami na różne tematy z dziedziny elektryfikacji, energetyki, przemysłu i instalacji elektrycznych, szkolnictwa, przepisów i norm oraz słownictwa elektrotechnicznego.

Tematyka tych odczytów obejmowała m.in. następujące zagadnienia:

Na wniosek prezesa Koła Warszawskiego doroczne Zebranie Delegatów SEP w dniu 7 czerwca 1925 r. nadało po raz pierwszy w historii Stowarzyszenia godność członka honorowego SEP prof. Mieczysławowi Pożaryskiemu za jego 25-letnią działalność pedagogiczną i wieloletnią pracę w Stowarzyszeniu na stanowisku prezesa.

W tych latach na zebraniach Koła Warszawskiego SEP często była poruszana sprawa celowości połączenia się SEP z odrębnie działającymi organizacjami elektryków, tj. Kołem Teletechników i Stowarzyszeniem Radiotechników Polskich. Sprawa ta została pomyślnie rozwiązana dopiero w następnych latach. Ponadto w Kole Warszawskim dyskutowano o konieczności dokonania zasadniczych zmian w działalności Stowarzyszenia w celu rozwinięcia szerszej i bardziej skoordynowanej pracy nie tylko w poszczególnych kołach terenowych, ale także w ramach całego Stowarzyszenia zarówno dla dobra członków SEP, jak i gospodarki narodowej. Zagadnienie to stało się przedmiotem wielu zebrań dyskusyjnych Koła, a także było referowane przez ówczesnego prezesa kol. Felicjana Karśnickiego na zebraniach delegatów SEP. Podkreślano osłabienie prac Stowarzyszenia oraz zaprzestanie urządzania ogólnokrajowych zjazdów elektrotechników.

Wysuwano sprawę ożywienia prac stowarzyszeniowych przez rozwinięcie większej akcji popularyzacyjnej oraz przyciągnięcie do współpracy zakładów przemysłowych na prawach członków zbiorowych (wspierających). Poruszone sprawy dojrzały do rozwiązania w ciągu 1928 roku, a proponowane zmiany znalazły swój wyraz w nowo opracowanym statucie SEP, wpisanym do rejestru Komisariatu Rządu m st. Warszawy pod nr 614 w dniu 5 stycznia 1929 r.

Od tej pory dotychczasowa nazwa Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich została zastąpiona przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Zmieniono również nazwę Kół na Oddziały SEP. Ustanowiono organizację dorocznych Walnych Zgromadzeń SEP jako najwyższej władzy Stowarzyszenia. Powołano funkcję sekretarza generalnego SEP i członków zbiorowych.

W ten sposób nastąpiła odnowa w życiu Stowarzyszenia i ożywienie jego prac na wielu odcinkach. W tym czasie do Zarządu Głównego SEP weszli następujący członkowie oddziału Warszawskiego koledzy: Kazimierz Straszewski, Witold Rosental i Jerzy Ignacy Skowroński. W dniu 31 XII 1928 r. ówczesne Koło Warszawskie SEP liczyło 175 członków. W ciągu 1928 r. było 13 zebrań odczytowych, w tym cykl pt. "Nowoczesne kierunki w budowie elektrowni", publikowany najpierw na łamach Przeglądu Elektrotechnicznego , a później wydrukowany w całości jako odrębne wydawnictwo. W porozumieniu ze związkiem monterów (Federacja Pracy Przemysłu Elektrotechnicznego i Gałęzi Pokrewnych) zorganizowano cykl odczytów o elektrotechnice dla monterów.

Nowy regulamin Oddziału Warszawskiego SEP zatwierdzony przez Zarząd Główny SEP w dniu 25 maja 1929 r. ogłoszono w Przeglądzie Elektrotechnicznym 1929 r. nr 9 s 209-210. Oddział kontynuował żywą działalność odczytową. Na przykład w 1929 r. wygłoszono m.in. referaty kol. Jana Podoskiego: "Sprawozdania z poczynań elektryfikacyjnych na kolejach we Francji, Maroku, we Włoszech i Szwajcarii".

W związku z uchwaleniem nowego statutu SEP przewidującego kategorię członków zbiorowych, Oddział Warszawski zarejestrował po raz pierwszy w dziejach Stowarzyszenia następujących członków zbiorowych (w nawiasach podano nazwiska osób reprezentujących te zakłady jako członków zbiorowych SEP):

Ogółem, w dniu 31 XII 1929 r. było już 12 członków zbiorowych.

Członkostwo Zbiorowe SEP - poza korzyściami dla Stowarzyszenia w postaci rozszerzenia możliwości realizacji jego zadań oraz wzmocnienia jego autorytetu Społecznego, dawało także duże korzyści stowarzyszonym instytucjom i zakładom poprzez informowanie członków zbiorowych o pracach Stowarzyszenia w dziedzinie norm, przepisów, prób materiałowych, pośrednictwa pracy, kwalifikowania monterów itp., a tym samym pobudzało elektryków pracujących w tych instytucjach i zakładach do współdziałania w życiu elektrotechnicznym na polu zawodowym i społecznym, dla wspólnych celów Stowarzyszenia, jego członków i zainteresowanych instytucji.

W 1929 r. przedstawiciele Oddziału Warszawskiego SEP wzięli udział w Walnym Zgromadzeniu SEP w Poznaniu, które obradowało podczas Powszechnej Wystawy Krajowej, zorganizowanej z okazji 10-lecia odzyskania niepodległości Polski, zbiegającego się z dziesięcioleciem działalności SEP. Prezesem Zarządu Głównego SEP był wówczas kol. Kazimierz Straszewski pełniący w poprzednim roku funkcję przewodniczącego Koła Warszawskiego SEP. Na tym zgromadzeniu nastąpiło połączenie się Stowarzyszenia Radiotechników Polskich z SEP i utworzenie Sekcji Radiotechnicznej SEP, a także włączenie do SEP Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego. We wszystkich tych organizacjach brali czynny udział członkowie dawnego Koła, a następnie Oddziału Warszawskiego SEP.

Kilku czynnych członków Oddziału, za zasługi na polu zawodowym i społecznym, otrzymało wówczas odznaczenia państwowe, a wśród nich prof. Stanisław Odrowąż-Wysocki - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, zaś inżynierowie Ludwik Fuks, Mieczysław Kuźmicki, Józef Lenartowicz, Kazimierz Mech i prof. Roman Podoski - Krzyże Oficerskie Orderu Odrodzenia Polski. W 1929 r. oprócz normalnych zebrań odczytowych wprowadzono w Oddziale nowy typ tzw. zebrań przeglądu prasy zagranicznej, poświęconych krótkim referatom ciekawszych artykułów z zagranicznych pism elektrotechnicznych.

Drugie w kolejności po uchwaleniu nowego statutu, a w pierwsze w Warszawie Walne Zgromadzenie SEP odbyło się w dniach 9-10 czerwca 1930 r. w nowym lokalu Stowarzyszenia przy ul. Królewskiej 11. Prezesem Oddziału Warszawskiego, występującego w roli gospodarza tego zgromadzenia, był wówczas prof. Roman Podoski.

inż. Alfons Kuhn 
(14.2.1879 - 27.1.1944)
mister w latach 1930-tych
prezes SEP (1933-1936)

Tematyka zebrań odczytowych Oddziału obejmowała m.in.:

  • "Udział cukrownictwa w elektryfikacji kraju" (Stanisław Śliwiński),
  • "Elektryfikacja kolei we Francji" (Marian Esman) i
  • "Szkolnictwo rzemieślnicze i techniczne w Polsce" (Gustaw Hensel).

    Kilku członków Oddziału, specjalistów w dziedzinie trakcji elektrycznej m.in. kol. kol. Roman Podoski, Alfons Kuhn, Ludwik Fuks, Mieczysław Kuźmicki wzięło udział w organizacji i obradach XII Kongresu Międzynarodowego Związku Przedsiębiorstw Autobusowych w dniach 29 czerwca - 2 lipca 1930 r. w Warszawie.

    W roku 1931 prowadzona przez Oddział Warszawski własna biblioteka fachowa została uznana przez Zarząd Główny SEP jako zalążek Centralnej Biblioteki SEP. Regulamin tej biblioteki został opublikowany w Przeglądzie Elektrotechnicznym 1931 nr 21 s 659. Przewodniczącym Komisji Bibliotecznej, której regulamin ogłoszono w Przeglądzie Elektrotechnicznym 1930 nr 15 s 425, był kol. inż. Tadeusz Żerański.

    Na zebraniach odczytowych Oddziału przedstawiono referaty na następujące tematy:

  • "Nowoczesne metody obliczeniowe (nomografia) i ich zastosowania w elektrotechnice i gospodarce cieplnej" (kol. inż. Bolesław Konorski),
  • "Wybór rodzaju prądu i napięcia dla elektryfikacji węzła kolejowego w Warszawie" (kol. prof. Stanisław Odrowąż-Wysocki),
  • "O przemyśle elektrycznym w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej" (kol. inż. Jan Grzybowski) oraz
  • "O selektywnym zabezpieczeniu sieci wysokiego napięcia Elektrowni Okręgu Warszawskiego (w Pruszkowie)" (kol. inż. Henryk Tarnawski).

    W latach następnych nadal były prowadzone bardzo interesujące odczyty na różne tematy. Sporo uwagi poświęcono szczególnie aktualnemu wówczas problemowi elektryfikacji węzła kolejowego warszawskiego. Szereg odczytów w tej sprawie wygłosił kol. prof. Roman Podoski - pionier trakcji elektrycznej w Polsce, oraz jego syn kol. inż. Jan Podoski. Podobnie jak w latach ubiegłych Oddział Warszawski SEP brał czynny udział w organizowaniu odczytów dla monterów elektryków, przy czym strona administracyjna należała do Federacji Pracy Przemysłu Elektrotechnicznego i Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im. Stefana Żeromskiego, natomiast strona programowa i dobór prelegentów leżała w rękach delegata zarządu Oddziału kol. inż. Bolesława Haca. Kilku członków oddziału brało udział w pracach Polskiego Komitetu Międzynarodowego Kongresu Elektrycznego w 1932 r.

    Profesorowie Wydziału Elektrycznego PW (1927 - 1928)
    Profesorowie Wydziału Elektrycznego PW (1927 - 1928)
    od lewej: Mieczysław Pożaryski, Roman Trechciński, Stanisław Odrowąż-Wysocki, Leon Staniewicz, Kazimierz Drewnowski, Roman Podoski, Mieczyslaw Wolfke, Antoni Rogiński, Konstanty Żórawski

    Znaczny udział członków Oddziału Warszawskiego, a zwłaszcza kol. kol. Tadeusza Czaplickiego, Kazimierza Drewnowskiego, Gayczaka i Zygmunta Okoniewskiego zaznaczył się w pracach Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego, zajmującego się opracowywaniem norm i przepisów elektrotechnicznych. Duży był również udział członków Oddziału Warszawskiego w pracach takich organów Zarządu Głównego SEP, jak Centralna Komisja Normalizacji Elektrotechnicznej, Biuro Znaku Przepisowego i Centralna Komisja Słownictwa Elektrycznego.

    Według stanu w dniu 31. XII. 1932 r. Oddział Warszawski SEP liczył 341 członków, w tym - 53 radiotechników skupionych w Sekcji Radiotechnicznej. W roku 1932 zorganizowano 28 zebrań odczytowych, 5 wycieczek technicznych, a Zarząd odbył 19 zebrań.

    Księgozbiór biblioteki liczył wówczas 746 pozycji inwentarzowych, w tym 181 pozycji czasopism; z biblioteki korzystało 120 osób. Finansowy bilans Oddziału zamykał się kwotą 12531 zł., a rachunek strat i zysków wynosił 13744 zł.

    W 1933 roku Oddział Warszawski SEP współpracował czynnie w przygotowaniach i organizacji pierwszego wspólnego zjazdu elektryków polskich i czechosłowackich (SEP i ESÈ) w Warszawie, podczas którego była również urządzona wystawa elektrotechniczna.

    Z okazji tego historycznego zjazdu ukazała się w Polsce obszerna księga pamiątkowa, a w Czechosłowacji specjalne wydawnictwo pt. "Elektrotechnika w Polsce". Oprócz normalnej działalności Oddział Warszawski zorganizował w tym roku wykłady elektryczne dla inżynierów z udziałem ok. 220 osób. W 1934 roku biblioteka oddziału została ostatecznie przekazana Zarządowi Głównemu SEP. Na początku 1935 roku Oddział przeniósł się do nowego lokalu Stowarzyszenia przy ul. Królewskiej 15 (pałac Kronenberga). Osobną pozycją w działalności Oddziału w 1936 r. były fachowe wykłady dla inżynierów prowadzone przez wykładowców Politechniki Warszawskiej. W tymże roku członkowie Oddziału współdziałali w pracach nad organizacją w Warszawie Wystawy Przemysłu Metalowego i Elektrotechnicznego, na której były przedstawione m.in. Laboratorium Biura Znaku Przepisowego SEP, ilustracja działalności Stowarzyszenia, a także zorganizowane pogadanki i wykłady z elektrotechniki i radiotechniki.

    W roku 1937 Oddział Warszawski SEP był po raz trzeci w okresie międzywojennym gospodarzem IX Walnego Zgromadzenia SEP. Na tym zgromadzeniu, poza częścią sprawozdawczo-wyborczą i referatową, określono postawę Stowarzyszenia w odniesieniu do sytuacji kraju. Podkreślono wówczas, że SEP jako instytucja naukowo-techniczna deklaruje swą gotowość służenia stale w miarę swych sił i możności państwu i społeczeństwu, dążąc codzienną, wytrwałą i systematyczną pracą do ugruntowania siły i potęgi kraju.

    Stwierdzono także, że polscy elektrycy, skupieni w Stowarzyszeniu dla pracy nad całokształtem zadań elektrotechniki na ziemiach polskich, należycie doceniają potrzebę zespolenia wszystkich wysiłków dla skutecznego wzmocnienia obronności państwa, w szczególności przez właściwą i wzmożoną elektryfikację kraju i przez należyty rozwój polskiego przemysłu elektrotechnicznego. Było to jedno z największych zgromadzeń SEP okresu międzywojennego, gdyż brało w nim udział ogółem 659 uczestników, w tym 432 członków SEP z najliczniejszą grupą przedstawicieli Oddziału Warszawskiego w liczbie 256 osób. Na zgromadzeniu tym uchwalono m.in. wniosek o potrzebie utworzenia Polskiego Instytutu Elektrotechnicznego, który został zrealizowany dopiero po II wojnie światowej. W okresie tego zjazdu odbyło się kilkanaście wycieczek technicznych do różnych fabryk i zakładów elektrotechnicznych na terenie Warszawy i okolic.

    Józef Podoski
Sekretarz Generalny SEP
(1929-1939)

    W 1937 roku zaczęła dojrzewać, wysuwana od dawna przez Oddział Warszawski SEP, myśl zjednoczenia odrębnie działających jeszcze organizacji elektryków polskich. Do powołanej w tym celu Komisji Porozumiewawczej z ramienia SEP weszli koledzy: Janusz Groszkowski i Józef Podoski, którzy z delegatami Stowarzyszenia Teletechników Polskich (STP) kolegami: Stanisławem Ignatowiczem i Stanisławem Kuhnem oraz Związku Polskich Inżynierów Elektryków (Z PIE) kolegami: Stanisławem Judyckim i Marianem Krahelskim uzgadniali zasady zjednoczenia. Ostatecznie sprawa ta została pomyślnie zakończona w czerwcu 1939 roku na XI Walnym Zgromadzeniu SEP w Katowicach, gdzie uchwalono przyłączenie się STP i Z PIE do SEP jako jednej wspólnej organizacji elektryków polskich.

    Działalność Oddziału Warszawskiego SEP w końcowych latach przed wybuchem II wojny światowej we wrześniu 1939 r. była nadal skupiona głównie wokół organizowania posiedzeń odczytowych, wycieczek technicznych i akcji szkoleniowych. Część członków Oddziału wzięła udział w I Polskim Kongresie Inżynierów we Lwowie (1937). Kilku członków Oddziału m.in. kol. Stanisława Trzetrzewińskiego zaproszono do udziału w pracach Między-stowarzyszeniowej Komisji Patentowej powołanej w 1937 r. do przygotowania projektu nowelizacji ustawy patentowej w Polsce.

    W tym roku odznaczenia państwowe otrzymali m.in. następujący działacze Oddziału koledzy: prof. Konstanty Żórawski - krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz: Hilary Dziewulski, Wacław Rosental, Aleksander Sadowski, Stanisław Śliwiński, Ludwik Tołłoczko, Edward Zieliński i Michał Zucker - Złote Krzyże Zasługi. W ostatnim okresie godność członka honorowego SEP otrzymali zasłużeni działacze Oddziału Warszawskiego (w nawiasach podano rok nadania tego wyróżnienia), Tomasz Artlitewicz (1937), Tadeusz Czaplicki (1939), Felicjan Karśnicki (1939), Kazimierz Krulisz - radiotechnik (1939, pośmiertnie), Roman Podoski (1939) i Kazimierz Straszewski (1939).

    Walne Zebranie Oddziału Warszawskiego SEP dnia 28 II 1938 wyraziło specjalne gorące podziękowanie wiceprezesowi Oddziału kol. Stanisławowi Wachowskiemu za jego owocną, wytężoną i niezmordowaną pracę zarówno na terenie Oddziału Warszawskiego jak i w wielu innych najważniejszych, a bardzo żmudnych pracach Stowarzyszenia.

    Zarząd Oddziału Warszawskiego, wzorem lat ubiegłych, zorganizował w 1938 r. cykl odczytów dla inżynierów pod nazwą "Fizyka doby współczesnej" oraz "Najnowsze postępy w dziedzinie elektrotechniki i mechaniki". Uzupełnieniem praktycznym tych odczytów były ćwiczenia w pracowniach Zakładu Teletechniki i Zakładu Obróbki Metali Politechniki Warszawskiej. Wielu członków Oddziału prowadziło wykłady na Wieczorowych Kursach Dokształcających dla monterów-elektryków oraz tele- i radiomechaników, zorganizowanych przez Sekcję Szkolnictwa Elektrotechnicznego SEP w Warszawie w 1938 r. Do powołanej w tymże roku tzw. Komisji Akcji w sprawie tytułu inżyniera weszli kol. kol. Józef Podoski, Stanisław Wachowski i Stanisław Wóycicki. Sprawa nowelizacji ustawy dotyczącej tytułu inżyniera znalazła jednak rozwiązanie dopiero po wyzwoleniu kraju w 1945 r.

    Z okazji 20 rocznicy odzyskania niepodległości Polski w r. 1938, za zasługi w pracy zawodowej i społecznej odznaczeni zostali m.in. następujący koledzy, działacze Oddziału: Leon Staniewicz - Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Kazimierz Jackowski, Jan Rzewnicki i Kazimierz Straszewski - Krzyżami Oficerskimi Orderu Odrodzenia Polski, a Złotymi Krzyżami Zasługi: Tomasz Arlitewicz, Tadeusz Czaplicki, Janusz Groszkowski, Janusz Lech Jakubowski, Jan Kadecz, Mateusz Nacholiński, Mieczysław Pożaryski, Jan Surmacki.

    W listopadzie 1938 roku przedstawiciele Oddziału wzięli udział we wspólnym posiedzeniu Zarządu Głównego SEP z przedstawicielami Oddziałów oraz przewodniczącymi organów centralnych Stowarzyszenia w celu omówienia spraw konsolidacji świata elektrotechnicznego, budowy domu elektryka oraz współpracy oddziałów z Zarządem Głównym SEP i oddziałów między sobą. Delegaci Oddziału uczestniczyli w dwóch ostatnich przed wojną Walnych Zgromadzeniach SEP: na Bałtyku (1938) i na Śląsku (1939). Działalność Oddziału w ostatnim okresie polegała jak dotychczas na załatwieniu spraw bieżących (członkowskich, finansowych i różnych agend), rozpatrywaniu aktualnych zagadnień dotyczących Oddziału i życia całego Stowarzyszenia oraz organizowaniu odczytów fachowych i wycieczek technicznych.

    Do opisanej powyżej działalności Oddziału Warszawskiego SEP na forum własnym należy jeszcze dodać fakty czynnej współpracy Oddziału i jego członków z innymi pokrewnymi lub zainteresowanymi organizacjami. W szczególności trzeba tu wymienić takie organizacje, jak: Państwowa Rada Elektryczna, Polski Komitet Elektrotechniczny, Polski Komitet Oświetleniowy, Polski Komitet Energetyczny (szczególnie istniejąca przy nim Komisja Elektryczna), Polski Związek Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych, Związek Elektrowni Polskich i istniejąca przy nim Spółdzielnia Polskie Elektrownie, Związek Przedsiębiorstw Tramwajowych i Kolei Dojazdowych przekształcony później w Związek Przedsiębiorstw Komunikacyjnych w Polsce, Organizacja Gospodarki Świetlnej, Inspekcja Elektryczna m st. Warszawy, Polskie Towarzystwo Politechniczne, Stowarzyszenie Dozoru Kotłów w Warszawie, Izba Przemysłowo-Handlowa, Związek Przemysłowców Metalowych i istniejąca przy nim Grupa Elektrotechniczna, Związek Polskich Zrzeszeń Technicznych, Stowarzyszenie Techników Polskich w Warszawie, Naczelna Organizacja Inżynierów Rzeczypospolitej Polskiej, Akademia Nauk Technicznych, Koło Elektryków Studentów Politechniki Warszawskiej, którego członkowie czynnie pomagali w pracach organizacyjnych (np. obsługa zjazdów, wystaw, konferencji itp.).

    Według danych na 1 czerwca 1938 r. Oddział Warszawski skupiał 598 członków indywidualnych, przewyższając liczebnością wielokrotnie ilości członków w pozostałych 12 oddziałach Stowarzyszenia, osiągając ponad 50 % ogólnej liczby członków SEP, wynoszącej wówczas 1137 osób. W tych latach Oddział odgrywał dominującą rolę w całym Stowarzyszeniu.

    Z uzyskanymi w ciągu dwudziestolecia działalności wynikami, osiągnięciami zamierzeniami znalazł się Oddział Warszawski SEP w obliczu wojny 1939 roku, kiedy najazd Niemiec na Polskę, a następnie okupacja kraju zahamowały normalny rozwój prac Stowarzyszeniowych.

    3. Podczas okupacji niemieckiej

    W okresie niemal 6-letniej okupacji niemieckiej, od listopada 1939 r. Oddział Warszawski SEP nie mógł wykonywać swych normalnych prac wobec ostrych restrykcji okupanta w stosunku do wszelkich przejawów polskiego życia naukowego, kulturalnego i organizacyjnego. W tym ciężkim dla całego narodu okresie można było jedynie uruchomić niektóre prace konspiracyjne, głównie przepisowe, normalizacyjne i odczytowe.

    inż. Kazimierz Szpotański (1887-1966), 
pionier przemyslowej produkcji 
aparatów elektrycznych w Polsce
prezes SEP (1938-1946)

    Działalność elektryków skupiała się wówczas wokół prac Zarządu Głównego SEP kierowanego przez inż. Kazimierza Szpotańskiego (który jako ostatni wybrany przed wojną Prezes Stowarzyszenia, pełnił tę funkcję zastępczo przez cały okres okupacji) i opierała się głównie na współpracy kolegów znajdujących się w Warszawie, nie będących nawet członkami Stowarzyszenia.

    Prace przepisowo-normalizacyjne prowadzone pod kierownictwem kol. Henryka Tarnowskiego objęły zwłaszcza przygotowanie projektów przepisów na przyłączanie urządzeń odbiorczych i na linie elektryczne napowietrzne prądu silnego wraz z komentarzami, a także nowelizację normy PNE-10 "Przepisy budowy i ruchu urządzeń elektrycznych prądu silnego". Pod kierownictwem kol. Kazimierza Mecha opracowywano projekty niektórych działów słownictwa elektrycznego.

    Zebrania odczytowe prowadzone z inicjatywy kol. Kazimierza Szpotańskiego w lokalu Związku Przemysłowców Metalowych przy ul. Zielnej były poświęcone różnym zagadnieniom fachowym m.in. na temat tramwajów warszawskich, maszyn elektrycznych, konstrukcji i uzbrojenia słupów linii wysokiego napięcia, przemysłu i organizacji szkolnictwa elektrotechnicznego.
    Szczególnie ważnym osiągnięciem było opracowanie przez kilka niezależnych grup autorskich, projektów przyszłej elektryfikacji Polski po wyzwoleniu. Spośród tych opracowań należy wyróżnić projekt wykonany pod kierownictwem kol. Jana Obrąpalskiego, który zakładał bogaty program elektryfikacji kraju z uwzględnieniem powrotu do macierzy prasłowiańskich ziem zachodnich, większość tych prac wykorzystano po wojnie.

    Poza tym, zasadniczo w sposób jawny lecz znacznie szerszy niż na to pozwalały warunki okupacyjne, prowadzono w Fabryce Aparatów Elektrycznych K. Szpotańskiego Kursy dla elektromonterów, którymi kierował kol. Stanisław Wachowski. Dzięki właściwej postawie polskiego personelu wykładowców możliwe było utrzymanie wysokiego poziomu nauczania w Państwowej Szkole Elektrycznej II stopnia tak, jak w przedwojennej Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Wawelberga i Rotwanda, a w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej tak, jak w Politechnice Warszawskiej. Wielu członków Oddziału Warszawskiego SEP włączyło się do prac konspiracyjnych polskiego ruchu oporu, zwłaszcza w oddziałach łączności, przyczyniając się zarówno do konstrukcji, jak też do produkcji sprzętu radiokomunikacyjnego i rozwinięcia łączności konspiracyjnej na skalę nie spotykaną w całej okupowanej Europie.

    Stanisław Skibniewski, 
ps. 'Cubryna'

    Zasługą konspiracyjnej grupy elektryków pod kierownictwem prof. Janusza Groszkowskiego było rozszyfrowanie całej aparatury radioelektrycznej, w zdobytym przez polski ruch oporu, niemieckim pocisku rakietowym typu V2. W miarę możliwości elektrycy pracujący w będących pod zarządem władz okupacyjnych przedsiębiorstwach energetycznych i telekomunikacyjnych starali się przeciwdziałać lub opóźniać wykonanie zarządzeń niemieckich w sprawie ograniczeń użytkowania energii elektrycznej względnie wymianie przewodów miedzianych na aluminiowe lub stalowe.

    Piękną kartę zapisali elektrycy podczas powstania warszawskiego utrzymując w swych rękach przez długi czas Elektrownię Miejską na Powiślu (dowódcą zgrupowania Armii Krajowej był kol. kpt. inż. Stanisław Skibniewski ps. "Cubryna"), stanowiącą jeden z największych bastionów obrony powstańczej Warszawy. Obszerne opisy tych wydarzeń znajdują się w encyklopedycznej monografii pt. "Historia elektryki polskiej". Niezależnie od działalności okupacyjnej w Polsce, liczni elektrycy ze środowiska warszawskiego rozproszeni po świecie na skutek działań wojennych, skupiali się w grupy i tam działali zawodowo i społecznie. Szczególnie duże grupy działały we Francji i Wielkiej Brytanii.

    Oddział Warszawski SEP poniósł w czasie okupacji znaczne straty osobowe, gdyż wielu jego członków zginęło na wojnie lub w partyzantce, względnie zostało zamordowanych lub rozstrzelanych w egzekucjach, powstaniu warszawskim i w niemieckich obozach koncentracyjnych.
    Wkrótce po zakończeniu II Wojny Światowej, w 1945 r. jedną z największych trosk zarządu OW SEP było odszukanie wszystkich dawnych członków i ustalenie ich adresów. Okazało się wówczas, że do końca kwietnia 1946 r. udało się odszukać i zarejestrować tylko 30 % członków OW SEP, co w stosunku do 753 członków w 1939 r. stanowiło 212 osób.
    Zatem 70% członków Oddziału Warszawskiego SEP pochłonęła wojna. Z tak uszczuploną liczbą członków Oddział Warszawski SEP przystąpił do reaktywowania swojej działalności w nowych warunkach (PRL).

    Opracował - Jerzy Kubiatowski (1979 r.)
    Zredagował i fotografiami wzbogacił - Andrzej Marusak (2002 i 2003 r.)